Nawet, jeśli go nie widzisz, to zanieczyszczone powietrze możesz znaleźć wszędzie.

Być może sądzisz, że problem smogu nie dotyczy cię osobiście, bo nie żyjesz w mieście przykrytym smogiem. Najprawdopodobniej się mylisz. Aż 90% ludzi na całym świecie narażonych jest na zanieczyszczenia powietrza, które przekraczają poziomy, uznane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) za bezpieczne. Oznacza to, że z każdym oddechem wciągasz mnóstwo drobinek, atakujących twoje płuca, serce i mózg. Dla milionów ludzi na całym świecie wiąże się to z chorobami, niższym ilorazem inteligencji, a nawet śmiercią.

Nie możemy przestać oddychać. Możemy za to zrobić coś z jakością naszego powietrza. Działania w tym zakresie podejmowane są na wszystkich szczeblach. Aby naprawdę udało się nam oczyścić powietrze musimy poznać naszego niewidzialnego wroga – a także sposoby na jego pokonanie.

Czym jest zanieczyszczenie powietrza i skąd pochodzi?

Zanieczyszczenie powietrza dzieli się na atmosferyczne oraz na występujące wewnątrz budynków. Pochodzi ono z wielu źródeł, z czego większość wiąże się z działalnością człowieka:

• Spalania paliw kopalnych (takich jak węgiel) na potrzeby wytwarzania elektryczności dla przedsiębiorstw i gospodarstw domowych, a także (w wypadku benzyny czy diesla) napędzania samochodów, autobusów, statków czy samolotów.
• Procesów przemysłowych, szczególnie z sektora chemicznego oraz wydobywczego.
• Rolnictwa, będącego kluczowym źródłem metanu i amoniaku.
• Odpadów – szczególnie tych, które trafiają na składowiska.
• Używania kiepskich instalacji i paliw do gotowania i ogrzewania, co stanowi istotny problem w krajach rozwijających się.
• Erupcji wulkanów, burz piaskowych oraz innych procesów naturalnych.

Wspomniane źródła emitują szereg substancji, takich jak tlenek i dwutlenek węgla, tlenek i dwutlenek azotu, ozon troposferyczny, pyły zawieszone, dwutlenek siarki, węglowodory czy ołów. Wszystkie z nich są szkodliwe dla zdrowia człowieka.

Choroby i zgony, związane z zanieczyszczeniem powietrza, są w znaczącym stopniu związane z małymi, niewidzialnymi cząsteczkami, które znajdziemy w powietrzu – pyłami zawieszonymi o niezwykle małych rozmiarach pojedynczych cząsteczek. Są one mieszaniną różnego rodzaju trucizn, zawierając wszystko od cząsteczek silnie absorbujących promieniowanie słoneczne (ang. black carbon), aż po ołów i siarczany. Najmniejsze cząsteczki są zarazem najbardziej szkodliwe – to pył PM2,5 o średnicy mniejszej niż 2,5 mikrometra, a także PM10 do 10 mikrometrów. Ci drobni zabójcy omijają zabezpieczenia w naszych organizmach i trafiają do płuc, układu krwionośnego i mózgu.

Skala zanieczyszczeń powietrza, którym oddychamy, zależna jest od szeregu czynników, takich jak dostęp do czystej energii do gotowania i ogrzewania, pora dnia czy pogoda. Godziny szczytu są oczywistym źródłem wzrostu lokalnego zanieczyszczenia, mogą one jednak pochodzić z odległych lokalizacji – czasem wręcz, dzięki odpowiednim warunkom pogodowym, z innych kontynentów. Nikt nie może czuć się bezpiecznie.

Gdzie zanieczyszczenie powietrza jest największe?

Zanieczyszczenie powietrza to globalny problem, w nieproporcjonalnie duży sposób dotykający ludzi żyjących w krajach rozwijających się. 3,8 miliona osób, umierających przedwcześnie co roku z powodu zanieczyszczenia wewnątrz swych gospodarstw domowych, w przeważającej mierze wywodzi się z krajów, gdzie osoby żyjące w biedzie zmuszone są gotować lub ogrzewać swe mające kiepską wentylację mieszkania brudnymi paliwami.

Według danych z bazy jakości powietrza WHO 97% osób, mieszkających w większych niż 100 tysięcy mieszkańcach miastach w krajach na niskim bądź średnim poziomie oddycha powietrzem, niespełniających rekomendacji dotyczących jakości powietrza. W krajach najbardziej rozwiniętych odsetek ten sięga 40%.

Delhi (Indie) oraz Kair (Egipt) to globalne miasta powyżej 14 milionów mieszkańców, które mają najgorsze poziomy zanieczyszczeń pyłem PM10. W pierwszej dziesiątce znalazły się również miejscowości z Argentyny, Brazylii, Chin, Meksyku i Turcji.

Sprawdź, jak wypada miasto, w którym żyjesz!

Co można zrobić z zanieczyszczeniami powietrza?

Globalny ruch na rzecz walki z zanieczyszczeniami powietrza rośnie w siłę. BreatheLife – globalna sieć, stworzona przez Climate and Clean Air Coalition, WHO i UN Environment – realizuje inicjatywy na rzecz czystego powietrza, w których bierze udział 39 miast, regionów i krajów, zamieszkanych przez przeszło 80 milionów osób.

Wdrażając pomysły i programy, mające na celu zmniejszenie emisji z transportu oraz sektora energetycznego, a także promowanie czystych źródeł energii, miasta okazują się być kluczowymi graczami na rzecz poprawy jakości jak największego grona ludzi. Samorządy od Akry po Mexico City wdrażają plany na rzecz poprawy jakości powietrza. Zmiana dzieje się na naszych oczach. WHO odnotowała, że w roku 2018 przeszło 57% miast w obu Amerykach i ponad 61% w Europie odnotowało spadek poziomów zanieczyszczenia pyłami PM10 i PM2,5 między rokiem 2010 a 2016.

Wzrost znaczenia energetyki odnawialnej ma tu również do odegrania istotną rolę – inwestycje w nowe OZE zaczyna przekraczać poziom inwestycji w paliwa kopalne.

Tłumaczenie materiału UN Environment